Natte Natuurparel Kampina Smalbroeken en Logtse Velden

Voorgeschiedenis

De afgelopen jaren is er al veel werk verzet om de waterhuishouding in natuurgebied de Kampina te verbeteren. Dit is nodig omdat door verdroging van de natuur er zeldzame plant- en diersoorten dreigen te verdwijnen. Om het grondwater in het gebied  permanent te verhogen zijn er in 2012 al diverse maatregelen genomen bij onder andere de Huisvennen en op de Logt. In deze tweede fase van het project wordt er ook aan het hydrologisch herstel gewerkt binnen het beekdal van de Beerze.

Achtergrond en aanleiding voor herstelmaatregelen blauwgraslanden
In het verleden werd het gebied Smalbroeken gevoed door grondwateraanvoer vanuit het aangrenzende gebied Banisveld. Nu is er echter geen grondwateraanvoer meer vanuit Banisveld. Het grondwater wordt afgevangen door de Heiloop, een waterloop die (direct oostelijk van Smalbroeken) in het Banisveld ligt. De Heiloop is aangelegd rond 1950, tijdens de ruilverkaveling in Spoordonk. Zo konden de bovenstrooms gelegen landbouwgronden sneller afwateren en was er geen risico dat de blauwgraslanden aangetast zouden worden door het,met nutriënten, vervuilde water. In 1989 is bovenstrooms van de Brinksdijk de gestuurde waterberging Logtse Velden (71 hectare) aangelegd. Ook is toen de Heiloop, ter hoogte van het Banisveld, verbreed en verdiept, om te kunnen functioneren als bypass. Het idee was om de Logste Velden als het ware ‘op te offeren’ om het blauwgrasland binnen Smalbroeken te redden. In 2000 is tijdens de ruilverkaveling het tweede waterbergingsgebied Logtse Baan (50 hectare) aangelegd. Een onbedoeld neveneffect van de aangepaste Heiloop was dat daarmee ook de grondwateraanvoer naar Smalbroeken verdween. Hierdoor trad er verdroging en verzuring van de beekdalgraslanden en vochtige heide op. De verwachting is dat zonder herstel de blauwgraslanden op termijn zullen verzuren en in oppervlakte en kwaliteit achteruit zullen gaan.

Aanpak 

Beerze wordt weer een stuk natuurlijker
Waterschap De Dommel werkt samen met Natuurmonumenten en provincie Noord-Brabant aan het herstel van het beekdal van de Beerze in de zuidoosthoek (Smalbroeken en Logtse Velden) van het natuurgebied de Kampina. De Beerze krijgt haar natuurlijke beeksysteem deels weer terug. Er komt meer ruimte voor water en daarmee wordt niet alleen natuur hersteld, maar dragen de maatregelen ook bij aan de waterveiligheid, omdat er in extreem natte periodes water langer vastgehouden kan worden in het gebied.

Blauw grasland 

Klimaatrobuust watersysteem
In Nederland krijgen we steeds vaker te maken met extreem weer. Herstelmaatregelen zijn daarom nodig om in droge en in natte periodes water langer vast te kunnen houden. Dat is beter voor de natuur, maar zorgt ook dat  omwonenden van benedenstroomse gebieden van de Beerze droge voeten houden.

Projectgebied

De Kampina is een afwisselend natuurgebied van 1500 hectare dat als sinds 1917 wordt beheerd door Natuurmonumenten. Het gebied is vooral bekend vanwege de uitgestrekte heide die behouden is gebleven. Hier beleef je nog een restant van het oude Kempische heidelandschap, zoals dat er tot aan de tweede helft van de 19^de eeuw in grote delen van Brabant uitzag. Het wordt doorsneden door de beekdalen van de beekjes Rosep en Beerze en in de open heide liggen tientallen vennen. Het projectgebied is gelegen in de Logtse Velden en Smalbroeken in de gemeenten Boxtel, Oirschot en Oisterwijk. 

Maatregelen

Uiterlijk in  2021 worden er een aantal maatregelen in en aan de randen van de Kampina genomen. Het herstelplan bestaat uit vier onderdelen. 

1. Dempen van de Heiloop voor bescherming blauwe graslanden
In het gebied Smalbroeken zijn nog enkele hectare aan zeer zeldzame blauwgraslanden aanwezig. Blauwgrasland is in Europa een bedreigd habitattype. Het behoud van de in de Smalbroeken aanwezige blauwgraslanden vormt daarom een belangrijke Natura 2000-doelstelling voor de Kampina.
Een knelpunt voor het voortbestaan van de blauwgraslanden is verzuring. Dit komt door het gebrek aan aanvoer van kalkhoudend water en door depositie van stikstof.

De aanwezige Heiloop vangt nu alle kwel af die essentieel is voor duurzaam behoud van de blauwgraslandjes. Daarom is ervoor gekozen om de Heiloop te dempen. De grond van de kade langs de Heiloop wordt gebruikt om de Heiloop dicht te maken. Gedeeltelijk blijft de kade liggen omdat er bijvoorbeeld een dassenburcht zit of omdat het leefgebied van de hazelworm beschermd moet worden, maar ook om markante bomen te sparen. Na het dempen blijft er een laagte in het landschap over. Deze laagte blijft inzetbaar om bij extreme regenval het water af te kunnen voeren.

Met het uitvoeren van deze maatregel blijft het kwel zoveel als mogelijk in het gebied Smalbroeken, echter blijft overstroming van beekwater over de blauwgraslanden beperkt en beheersbaar.

2. Hermeanderen Beekloop Beerze Logtse Velden

Het waterschap gaat het allerlaatste stukje Beerze in het natuurgebied Kampina herstellen naar de oorspronkelijke situatie. Dat is het traject van de Beerze dat door de Logtse Velden loopt.  Het profiel van de beek wordt daar verkleind en oude meanders worden weer aangesloten. Met deze maatregel komt de stroomsnelheid en dynamiek weer terug in de beek. Hierdoor zullen waterafhankelijke planten en dierenweer  in de beek terugkomen.

3. Aanpassing stuw Brinksdijk
De stuw Brinskdijk heeft, in de huidige situatie, een betonnen drempel aan de onderzijde. Deze drempel zorgt er voor dat het waterpeil in de Logtse Velden na een hoogwatersituatie onnodig lang hoog blijft. Dit belemmert de kansen voor de ontwikkeling van de natuur. Daarnaast zorgt de drempel ervoor dat vissen de stuw niet kunnen passeren. Daarom wordt de betonnen drempel van de stuw verlaagd en zal de huidige klep van de stuw vervangen door een nieuwe klep die volledig plat kan. Ook de klep van de stuw in de Heiloop zal vervangen worden.
Daarnaast is gekozen voor een andere sturing van de stuwen. De nieuwe sturing is gericht op het effectiever inzetten van het waterbergingsgebied. Hiermee worden de risico’s op wateroverlast in de landbouw en bebouwd gebied ten tijde van hoogwater meer beperkt.

4. Omleggen sloot Beerzedal
Op dit moment ligt er een diepe brede landbouwsloot op het laagste deel van het beekdal, net buiten de kade, ten oosten van de Logste Velden. Deze sloot zorgt voor veel verdroging en voert kwel af die voor de ontwikkeling van natuur juist van groot belang is. Deze sloot wordt daarom gedempt en verlegd naar een hoger gelegen deel van het beekdal. Hierdoor blijft  de afwatering van het achterliggend landbouwgebied gegarandeerd en worden de omstandigheden voor de natuur sterk verbetert.

Natura-2000 en PAS

Dit project maakt onderdeel uit van de maatregelen uit het het Beheerplan Natura 2000-gebied Kampina & Oisterwijkse vennen. Tevens zijn de maatregelen opgenomen in de Gebiedsanalyse Kampina en Oisterwijkse vennen. Uiterlijk in 2021 dienen de, voor de PAS noodzakelijke, instandhoudingsmaatregelen te zijn uitgevoerd.

Planning 

• 20 juni 2019: Inloopbijeenkomst Jacobushof

• 20 augustus 2019: Vaststellen ontwerp projectplan Waterwet + aansluitend 6 weken termijn van mogelijkheid tot inbrengen van een zienswijze.

• Najaar 2019: Vaststellen definitief projectplan + aansluitend 6 weken termijn van mogelijkheid tot instellen van een beroep.

• Uitvoering plan: najaar 2020 of begin 2021.

Samenwerking en financiering 

Het project Natte Natuurparel Kampina Smalbroeken en Logtse Velden wordt uitgevoerd in samenwerking met Natuurmonumenten en de provincie Noord-Brabant. Daarnaast werken we samen met betrokken grondeigenaren, pachters en omwonenden.

Het project komt mede tot stand door financiële samenwerking met provincie Noord-Brabant.

Meer informatie  

Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen rond het herstelproject Natte Natuurparel Kampina Smalbroeken en Logtse Velden? We staan open voor uw ideeën en opmerkingen. Neem gerust contact op met Eric Schellekens, via telefoon: 0411 – 618 618 of email: eschellekens@dommel.nl

Of https://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/natuur-en-landschap/natuur/natura_2000/beheerplan-kampina