Historische watermolens
In het Dommelgebied liggen prachtige historische watermolens. Zij speelden eeuwenlang een belangrijke rol in de regio. Vanaf de middeleeuwen werden deze molens onder andere gebruikt voor het malen van graan en het persen van olie. Vandaag de dag zijn veel van deze molens helemaal gerestaureerd. Ze vormen een prachtig stukje erfgoed, waar geschiedenis en natuur samenkomen.
De Collse en Opwettense Watermolen in Nuenen
De Collse en Opwettense watermolens zijn een inspiratie voor schilders. Vincent van Gogh heeft ze geschilderd, toen hij in Nuenen woonde (1883-1885). De doeken zijn wereldberoemd geworden. De Opwettense molen heeft raderen van 7,5 en 9,3 meter doorsnee. Het is daarmee de grootste van Nederland. De molen was eerder een olie-, houtzaag- en volmolen en is nu buiten bedrijf. De Collse watermolen maalt nog steeds graan.
De Venbergse Watermolen in Valkenswaard
Dit is één van de oudste molens uit onze geschiedenis. We denken dat hij er al staat sinds 850 – 900 na Chr. De watermolen stond voor het eerst in een document uit 1227 van Hertog Hendrik I van Brabant. Deze hertog schonk de molen aan het vrouwenconvent van Postel. Het is een onderslagmolen. Het water duwt van onderaf tegen het rad. De molen was een koren- en oliemolen en heeft daarom twee raderen.
De Volmolen in Riethoven
Deze watermolen was vroeger een graanmolen. Op de andere oever stond een oliemolen. In 1792 kocht een lakenfabriek uit Leiden beide watermolens. Ze werden toen gebruikt als volmolen. ‘Vollen’ is een bewerking van wol met onder meer zeep, waardoor vilt ontstaat. In 1879 kregen de watermolens hun oude functie weer terug. De oliemolen verdween in 1912. De overgebleven watermolen heeft een installatie om energie op te wekken. Op de andere plek staat nu een huis in de stijl van de oude molen.
De Hooidonkse watermolen in Nuenen
De Hooidonkse watermolen is een van de oudste in ons gebied. We weten niet hoe oud hij precies is. De molen werd gebruikt voor koren, olie en het zagen van hout. Maar de Opwettense watermolen was óók in bedrijf. Daarom bood de molenaar rond 1688 gratis bier aan voor iedereen die bij hem liet malen. Daar liepen de mensen graag een stukje voor om. Door de vistrap naast de stuw kunnen de vissen stap voor stap voorbij de molen zwemmen.
De Spoordonkse Watermolen
De watermolen stamt uit 1320 en staat aan de rivier de Beerze. Hij hoorde bij kasteel Ten Bergh dat even verderop lag. De eerste molen was van hout. In 1868 kreeg hij stenen muren. De molen maalde graan en perste olierijke zaden. Even verderop heeft Waterschap De Dommel een vistrap aangelegd met achttien treden. Vissen zoals de serpeling, kopvoorn en kwabaal kunnen stap voor stap de hoogte overbruggen.
