Herinrichting beekdal Tongelreep

In de vorige eeuw is de beek rechtgetrokken, vergraven en vergroot. Het doel was meer en sneller water te kunnen afvoeren. Het is een diepe beek die recht in het landschap ligt. Het water heeft weinig ruimte voor een natuurlijke loop. Naast hevige regenbuien en pieken in de waterafvoer hebben we steeds vaker te maken met lange periodes van droogte. Het water stroomt nu te snel het gebied uit. Het beekdal en de omliggende vennen en bosgebieden hebben daardoor last van verdroging.

Stand van zaken

In aanloop naar het projectplan voor herinrichting beekdal De Tongelreep zijn de ambities op kaart gezet. Daarop staan regels die verplicht zijn voor het behoud van Natura2000 gebieden en maatregelen die in onze ogen genomen moeten worden om alle doelen in het gebied te kunnen bereiken. Tijdens de bijeenkomst op 1 oktober 2019 hebben we reacties opgehaald op deze kaart. Dit hebben we ook in de twee weken daarna gedaan via ons interactief platform. Wij danken iedereen die de moeite heeft genomen om op de kaarten en maatregelen te reageren.

We hebben rond de 75 wensen en knelpunten ontvangen op onze ambitiekaarten via ons interactief platform. De helft van de ingediende opmerkingen heeft te maken met waterhuishouding, gevolgd door natuur & landschap en recreatie. U kunt dan denken aan zorgen die men heeft over vernatting van percelen tot verzoeken voor een goede 0-meting. Ook wensen over extra recreatie of juist geen nieuwe recreatie zijn voorbij gekomen. Al deze opmerkingen komen uit de tafelgesprekken, de informatiebijeenkomst van 1 oktober of zijn door mensen zelf op het platform geplaatst. We zijn erg blij dat we zoveel input vanuit de omgeving hebben gekregen en hebben deze verwerkt waar het kon in het Programma van Wensen en Eisen. We hebben de tijd genomen om alles goed af te wegen en te komen tot een ontwerp-projectplan.

Aanpak

Het waterschap gaat ervoor zorgen dat het gebied beter water kan vasthouden. De Tongelreep krijgt daarvoor een natuurlijkere loop, vergelijkbaar met de situatie vóór de kanalisatie rond het jaar 1900. Om de waterkwaliteit te verbeteren, gaan we de stroomsnelheid in de beek verhogen. Dat kan bijvoorbeeld door flauwere oevers te creëren, de bodem van de beek omhoog te brengen, of meer bochten in de beek aan te brengen. Vanuit het voormalig Programma Aanpak Stikstof nemen we maatregelen om de natte bosjes en vennen rond de beek minder gevoelig te maken voor stikstof (door uitstoot van verkeer, industrie en veehouderij). Denk onder andere aan het op peil brengen en houden van de grondwaterstanden. Het is niet overal te voorkomen dat maatregelen effect hebben op nabij gelegen percelen. Het waterschap heeft nauw contact met de direct betrokken agrariërs, particulieren en natuurbeheerders. Het ontwerpen en uitvoeren van plannen doen we in overleg met alle belanghebbenden en met oog voor het huidige grondgebruik. Ook gaan we regelmatig letterlijk het veld in om te kijken naar de situatie, de omgeving en de maatregelen die genomen kunnen worden. Zo kan ze het project tot een goed einde brengen. Zie ook dit filmpje.

Projectgebied

De Tongelreep komt bij de Achelse Kluis vanuit België ons land binnen en stroomt in Eindhoven in de Dommel. In dit project worden maatregelen getroffen op het traject tussen de Achelse Kluis tot voorbij de Valkenswaardse visvijvers. Het gedeelte van de beek tussen de Achelse Kluis en Drie Bruggen zal ook opnieuw ingericht worden. Een gedeelte van de Tongelreep en het omliggende beekdal is in het verleden al opnieuw ingericht. Zo heeft de beek ten noorden van Achelse Kluis in de jaren ’90 van de vorige eeuw nieuwe meanders gekregen. In 2006 is het traject tussen stuw Drie Bruggen en de Leenderweg / Valkenswaardseweg aangepakt.

Bekijk de pdf van de kaart

Europese natuurdoelen

Dit project is onderdeel van een groter plan om verdroging tegen te gaan van het natuurgebied Groote Heide en Leenderbos. Grote delen van dit gebied zijn zo waardevol, dat ze Europees erkend en beschermd zijn. Door maatregelen te treffen tegen verdroging en tegen de schadelijke invloed van stikstof beschermen we dit kwetsbare gebied. Dit doen we met een totaalaanpak: we werken aan het beleid voor Natte Natuurparels, de Kaderrichtlijn water (KRW), Natura 2000 en het voormalig Programma Aanpak Stikstof.

Voorbereidingen

Om een realistisch ontwerp te kunnen maken voor de gewenste situatie waarin velen zich kunnen vinden, is het belangrijk te weten wat de bestaande situatie is. Daarbij hebben we de belanghebbenden gevraagd om met ons mee te kijken. In het voorjaar van 2017 zijn in het gebied flora- en fauna onderzoeken uitgevoerd en gegevens verzameld over bodem en water. In de zomer van 2017 hebben we de diepte van beken, sloten en greppels gemeten en de ligging van duikers in kaart gebracht. Vervolgens hebben we een grondwatermodel en een oppervlaktewatermodel gemaakt. Alle gegevens uit het veld zijn in de modellen verwerkt en met de grondeigenaren gecheckt. Om kwetsbare natuur te beschermen en herstellen, is op een aantal plekken een hogere grondwaterstand nodig. Het effect van mogelijke maatregelen bespreken we steeds met de direct betrokkenen. 

Planning

De planning ziet er globaal als volgt uit:

Naar alle stappen
 

Stap 1 - Notitie Rijkweidte en Detailniveau

In deze eerste stap ligt de nadruk op het maken van het programma van eisen (PvE) en het opstellen van de notitie Rijkweidte en detailniveau (NRD).

Programma van eisen

In het programma van eisen worden de harde kaders van het project, zoals de doelstellingen waar het project (wettelijk gezien) minimaal aan moet voldoen, opgenomen. Daarnaast worden ook alle wensen en eisen uit de omgeving in het PvE opgenomen. In een later stadium wegen we af welke wensen en eisen we mee kunnen nemen in het project en welke niet.

NRD

De m.e.r.-procedure start met het maken van een Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD). Daarin wordt de vraag beantwoord voor welke alternatieven we de milieueffecten gaan onderzoeken en hoe gedetailleerd we dat willen doen. Deze notitie komt ter inzage en er kan door u op worden gereageerd.

•     Reikwijdte: welke alternatieven, welke milieuaspecten?
•     Detailniveau: hoe uitgebreid, op welke manier?

Stap 2 - me.r.-procedure

Opstellen concept MER

In deze periode ligt de nadruk op het maken van het concept MER. MER staat voor milieueffect rapportage en brengt milieueffecten in beeld van een plan voordat de overheid er een besluit over neemt. Zo’n rapportage is verplicht als een organisatie maatregelen wil nemen die een groot effect op de omgeving kunnen veroorzaken. Daar is bij project Tongelreep geen sprake van. Wij hebben gekozen om op vrijwillige basis een m.e.r.-procedure te starten voor het project Tongelreep, zodat we zeker weten dat alle varianten zorgvuldig worden afgewogen voor we een keuze maken.

Het uitvoeren van de MER is echter ook een manier om meerdere varianten onder de loep te nemen en te laten beoordelen op omgevings- en milieueffecten door een extern bureau. Uiteindelijk komt hier dan een voorkeursvariant uit en organiseren wij een openbare bijeenkomst om het voorkeursalternatief met u te bespreken.

Stap 3 - Ontwerpplannen

De voorkeursvariant die bepaald is in de vorige periode wordt in dit tijdvak vertaald in het Projectplan Waterwet en in de PIP.

Projectplan Waterwet (PPWW)

In het Projectplan Waterwet wordt het voorkeursalternatief vertaald naar concrete maatregelen. Het projectplan beschrijft het werk en de wijze waarop het zal worden uitgevoerd.

In deze periode wordt een derde ronde keukentafelgesprekken ingepland, om de verschillende varianten van maatregelen met u te bespreken. Zo willen we samen met u komen tot een gedragen ontwerp projectplan.

PIP

PIP staat voor 'provinciaal inpassingsplan'. Een provinciaal inpassingsplan kunt u vergelijken met een bestemmingsplan in een gemeente. Om provinciebelangen veilig te stellen stelt de provincie voor dit project een inpassingsplan op. Het gemeentelijke bestemmingsplan wordt dan buitenwerking gezet.

Onderzoeken

Gedurende dit tijdvak voeren wij detailonderzoeken uit die nodig zijn om het Projectplan Waterwet, PIP en de vergunningen soepel door de procedures te leiden.

Stap 4 - Procedures

In dit tijdvak worden het Projectplan Waterwet, MER, PIP en de vergunningen in procedure gebracht. Dit betekent dat u uw opmerkingen en aanbevelingen als zienswijze kunt opgeven.

Na de terinzagelegging beantwoorden wij de zienswijzen en stellen wij een Nota van Ambtshalve wijzigingen op. Deze wijzigingen worden vervolgens verwerkt en kunnen wij het Projectplan Waterwet, de PIP en de MER definitief maken.

Door producten gecoördineerd in procedure te brengen kunt u zienswijzen op alle onderdelen tegelijk inbrengen. Wij kunnen vervolgens de zienswijzen integraal behandelen, hetgeen zorgt voor een consistente, integrale beantwoording.

Het resultaat is een onherroepelijke vaststelling van het Projectplan Waterwet, MER en PIP.

Stap 5 - Aanbesteding en uitvoering

Op het moment dat het projectplan Waterwet is vastgesteld, starten we met de aanbestedingsprocedure. Het streven is het werk eind 2020 aan te besteden, zodat in 2021 gestart kan worden met de uitvoering.

Samenwerking

Belangrijke partners zijn provincie Noord-Brabant, Brabants Landschap, Staatsbosbeheer en de gemeenten Valkenswaard en Heeze-Leende. Daarnaast werken we samen met particulieren en agrariërs. Het project wordt mede mogelijk gemaakt door financiële steun van provincie Noord-Brabant.

Meer informatie

Wilt u op de hoogte blijven van dit project? Meld u dan aan voor de digitale nieuwsbrief.
Bent u grondeigenaar en wilt u een idee met ons bespreken, of heeft u vragen? Neem dan contact op per e‑mail: projecttongelreep@dommel.nl