Slim waterbeheer bij historische Opwettense Watermolen van start
Vanaf vrijdag 22 augustus is Waterschap De Dommel gestart met werkzaamheden bij de Opwettense Watermolen. De stuw bij de molen wordt opgeknapt en geautomatiseerd, zodat deze het waterpeil beter kan regelen. Tegelijk zorgt het waterschap ervoor dat de vernieuwde stuw geen hindernis meer is voor vissen door er een vislift te plaatsen. De werkzaamheden zijn onderdeel van het Erfgoed Deal-project Watermolenlandschappen en Klimaatadaptatie, waarin erfgoed een rol speelt bij uitdagingen zoals droogte en wateroverlast.
Water vasthouden én afvoeren: slim sturen met water
Watermolens zijn belangrijke knooppunten in ons watersysteem. Er moet voldoende water zijn om de molen te laten draaien én voldoende water voor het beekdal van de Kleine Dommel. Projectleider Hans Koekkoek legt uit waarom de stuw opgeknapt wordt: “De stuw regelt het waterpeil in de Kleine Dommel. Deze stuw is al oud en op sommige plekken echt in slechte staat. Ook is het lastig om de houten schuiven met de hand open en dicht te zetten. Daarom knappen we de stuw op en automatiseren we het systeem. Zo kunnen we het waterpeil makkelijker en preciezer regelen.”
Symbolische starthandeling
In klein gezelschap vond er, vrijdagochtend 22 augustus, bij de stuw van de molen een symbolische starthandeling plaats. Natuurlijk waren de eigenaren van de molen, Peter Geboers en Stans Dongelmans daarbij aanwezig. Samen met hen en de Molenstichting Noord-Brabant, het waterschap, aannemer Van de Ven en advies- en ingenieursbureau Tauw, werd er stil gestaan bij de start van het werk.
Vincent Lokin, dagelijks bestuurslid van Waterschap De Dommel, legde de nadruk op het belang van het werk: “Door de droogte staat het water in de Kleine Dommel nu erg laag. Met de nieuwe, automatische stuw kunnen we het water beter sturen. We houden het langer vast in droge periodes en voeren het sneller af bij piekbuien. Zo dragen we bij aan de doelen van de watertransitie.”
Stuw geen hindernis meer voor vissen door vislift
De watermolen en de stuw vormen nu een grote hindernis voor vissen. Daarom komt er een vislift: een soort wenteltrap onder water. Deze lift helpt vissen om het hoogteverschil van de stuw te overbruggen. De vislift is uniek omdat hij de stroomsnelheid van het water kan aanpassen. Daardoor is hij geschikt voor verschillende vissoorten, van kleine stekelbaarsjes tot grotere vissen zoals snoek en brasem. “Ook is de vislift zuinig met water,” zegt Koekkoek. “Daardoor blijft er genoeg water over voor de molen en stroomt het niet te snel weg. Dat is goed voor de natuur in en langs de Kleine Dommel.”
Erfgoed in een historisch landschap
De Opwettense Watermolen is een rijksmonument met een rijke geschiedenis. Jetty Eugster, voorzitter van de Molenstichting, geeft aan: “Het is een hele klus om een project zo vorm te geven dat dit erfgoed er onderdeel van wordt. En tegelijk een bijdrage kan leveren aan klimaatadaptatie, natuurherstel waarbij ook de belangen van de molen meegenomen worden. Bijvoorbeeld door te kiezen voor een waterzuinige vispassage.” Bij het ontwerp van de stuw is rekening gehouden met het uiterlijk. Veel constructiedelen, zoals damwanden en beton, worden ‘verstopt’ achter bakstenen muren. Ook worden oude onderdelen zoals de tandheugels waarmee de stuw werd bediend, het hekwerk en de poort terug gebracht zodat het geheel een uitstraling krijgt die past bij de omgeving. Tijdens het graven is een archeoloog aanwezig, omdat er mogelijk resten uit het verleden in de grond zitten.”
Werkzaamheden en bereikbaarheid
Aannemer Van de Ven voert het werk uit. Dit duurt tot eind 2025. Tijdens de uitvoering zijn sommige wandelpaden tijdelijk afgesloten. De molen blijft via de openbare weg gewoon bereikbaar.
Samenwerking en financiering
Waterschap De Dommel voert het project uit in afstemming met de gemeenten Nuenen en Eindhoven. Voor het uitvoeren ontvangen we een financiële bijdrage van de Provincie Noord-Brabant en het Project Erfgoeddeal Watermolenlandschappen en Klimaatadaptatie.